İnsan toplulukları var olduğundan beri şiddet ve suç kavramlarından bahsederiz. Bu da doğal olarak bizleri suç önleme ile ilgili ara yapmaya yönlendiriyor. İşte bunu anlayabilmemiz için de şu soruyu sormamız gerekiyor: Neden suç işliyoruz?
Biz bu sorunun cevabı için öncelikle Monoamin Oksidaz-A isimli gen hakkında bilgi sahibi olmamız gerek: Monoamin Oksidaz enzimi, serotonin, dopamin, epinefrin ya da daha bilinen adıyla adrenalin gibi çok sayıda önemli sinirsel sinyal taşıyıcılarının yıkımını sağlıyor. Bu taşıyıcılar şiddet, saldırganlık, duygu durumları ve kavrama açısından önemlidir. Gelelim katil geni olarak da bilinen Monoamin Oksidaz-A genine. Bu gendeki anomaliler az önce bahsettiğim Monoamin Oksidaz enziminin sentezini engelliyor. Dolayısıyla sinirsel sinyal taşıyıcılarının yıkımı engelleniyor ve bunların nöronlardaki aşırı birikimi ise zekâ geriliği, dürtüsel ve saldırgan davranış, muhakeme yetersizliği gibi semptomlara sebep oluyor. Biz bu duruma Brunner Sendromu diyoruz.
Ailesindeki erkeklerin aynı akıl hastalığına sahip olduğunu düşündüğü için hastaneye gelen bir kadın sayesinde suç ve gen ilişkisi ile ilgili ilk modern çalışmalar başlıyor. Kundakçılık, tecavüz, öldürmeye teşebbüs gibi çeşitli suçlar işleyen bu erkeklerin genetik analizleri yapılıyor ve X kromozomlarında bir mutasyon tespit ediliyor. Bu mutasyonun hangi gene zarar verdiğini tahmin edebiliyorsunuzdur.
Buradan da anlayacağımız üzere Monoamin Oksidaz-A, X kromozomu üzerinde bulunan bir gen fakat bu sizi yanıltmasın çünkü bir tane kromozomuna sahip erkekler, iki tane kromozomuna sahip kadınlara göre bahsi geçen bozukluktan daha fazla etkileniyor. Sebebi de kadınlarda normal olan diğer X kromozomu problemi telafi edebiliyor.
Katil genimizle ilgili başka bir örneğe göz atalım şimdi de. Yeni Zelanda’da doğan bazı erkekler, hayatlarının belirli dönemlerinde çevreleri tarafından kötü davranışlara maruz bırakılıyorlar. Bunun sonucunda yüksek faaliyetli Monoamin Oksidaz-A genine sahip olanlar çevrelerinden gördükleri kötü davranışlara rağmen suça daha az eğilim gösterirken; düşük faaliyetli Monoamin Oksidaz-A genine sahip olanlar ise daha fazla anti sosyal davranış sergiliyor ve suça çok daha fazla karışıyorlar.
Peki diyelim ki Monoamin Oksidaz-A geninizde bir anomali var ve bu sizin bir suç işlemenize sebep oluyor. Akabinde yakalanıyorsunuz ve mahkemede yargılanıyorsunuz. Sizce işlediğiniz suçu Monoamin Oksidaz-A’ya atabilir misiniz? Yani yargı sürecinizi geniniz etkileyebilir mi?
Bu sorunun cevabını size bir olay üzerinden anlatıyor olacağım.
Olayımızın öznesi çevresi tarafından iyi huylu ve nazik birisi olarak tanınan Bradley Waldroup.
Waldroup evinde oturduğu sırada eski eşi ve onun arkadaşı çocukları bırakmak için eve geldiler. Daha sonra tartışmaya başladılar. Waldroup, eski eşinin arkadaşına tam 8 el ateş ederek öldürdü. Ardından eski eşini bir bıçak ve palayla kovalamaya başladı. Şans eseri kadın, adamın elinden kurtulup kaçmayı başardı. Üç yıl sonra, Waldroup mahkemede her şeyi itiraf etti. Yargıca, bir anda öfkelendiğini ve pişman olduğunu söyledi. Ardından öldürme suçundan hüküm giydi ve tahmin edersiniz ki idam cezası alması muhtemeldi.
Fakat avukatları, hayatını kurtarmak için daha önce görülmemiş bir yaklaşımla geldi. Evet işte asıl ana kahramanımız MAO-A geninin devreye girdiği andayız. Avukatları moleküler genetik laboratuvarlarına Waldroup’un kan örneklerini gönderdiler ve MAO-A genine bakılmasını istediler. Çıkan sonucu artık hepimiz biliyoruz. Waldroup’un X kromozomunda MAO-A geninde bir anomali görüldü. Avukatları, bunun Waldroup’u aniden şiddete yönelten, irade dışı bir etken olduğunu ileri sürdü.
İşte şimdi sorumuzun cevabına geliyoruz.
Az sonra bahsedeceklerimi daha iyi anlayabilmeniz için Türk Ceza Kanunu’ndaki karşılıkları ile izah ediyor olacağım. Avukatlar, jürinin suç vasfını TCK m. 82’deki ifadesiyle “canavarca hisle veya eziyet çektirerek” öldürme yerine, TCK m. 81’deki “kasten öldürme” fiili olarak kabul etmesini sağladı. Yani suçun nitelikli hali ortadan kalktı ve Waldroup salt olarak o suçtan yargılanmış oldu. Böylece ilk defa bir insanın taşıdığı gen, yeni bir cezada indirim sebebinin kabul edilmesine yol açtı.
Alara ÇİFCİ
Adli Bilimci