Bir ölüm bizler için ne kadar üzücü ise böcekler için de bir o kadar sevindirici bir durumdur. Neden mi? Çünkü cesetler onlar için harika bir besin kaynağı.
Cesedin çürümesiyle birlikte farklı çürüme evrelerinde farklı böcek türleri cesede ulaşırlar. Cesedi bir besin kaynağı ya da yumurtlama ortamı olarak kullananlardan başka ceset üzerindeki böceklerden beslenmek için gelen böcekleri de görebiliriz. İşte bu böcekler adli bilimler açısından oldukça önem taşır.
Cesede gelen böcek türleri genel olarak 4 ekolojik türde inceleyebiliriz:
1) Nekrofaj Türler: Ölümden hemen sonra çürüyen cesede saldırırlar.
Calliphoridae Muscidae (Diptera)
2) Predatör ve Parazitik Türler: Cesetteki diğer sinek ve böceklerin larva ve pupalarından beslenirler. Bazıları başlangıçta cesetten beslenip daha sonra eklem bacaklı ve böceklerden beslenmeye başlar.
Histeridae Coleoptera
3) Omnivorlar: Hem cesetten hem de diğer eklem bacaklı ve böceklerden beslenirler.
Karınca Eşek arısı
4) Tesadüfi Türler: Cesetle bir ilgileri yoktur. Tesadüf olarak cesette bulunabilirler.
Örümcek Akar
Böcekler aslında tıbbi olanaklar gelişmediği için 13.yy’dan beri kriminal olayların çözümünde kullanılıyorlar. Şimdi gelelim bu böceklerin hangi alanlarda ve nasıl bir suç olayını aydınlatabileceğine.
İlk olarak ölüm zamanı tayini konusundan bahsedeceğim. Cesede öncelikle et sinekleri ulaşır ve daha sonrasında çürüme evrelerine göre sırasıyla farklı türler gelmeye başlar. Bu sıra önceden bilinebilir ve dolayısıyla cesede gelen böcek türleri bize ölüm zamanı tayini için olanak sağlayabilir. Özellikle tahrip olmuş cesetlerde, böcekler oldukça işimize yarayacaktır. Son yıllarda larvalarda yaşla birlikte hidrokarbon içeriğinin değiştiği belirlenmiştir. Bu noktada kütikül hidrokarbonlar ölüm zamanı tayini ve böcek türünün tespitinde kullanılabilmektedir.
Böceklerin bir diğer kullanım alanı ise ölüm yerinin tespitidir. Her böceğin belirli bir yaşam alanı vardır. Bu da bizim şahsın nerede öldüğünü anlayabilmemizi sağlar. Örneğin karada yaşayan bir böceği suda bulunan bir ceset üzerinde görürsek, ölen şahsın karada öldürülüp sonradan suya atıldığı bilgisine ulaşabiliriz ya da A konumunda bulunan bir ceset üzerinden B konumuna ait böcekler bulunursa, B konumunda öldürüp A konumuna taşındığını söylememiz mümkün olur. Ceset üzerinde hiçbir böcek göremiyorsak da bu şahıs ya çok soğuk bir ortamda ölmüştür ya fazla ısıya maruz kalmıştır ya da kapalı bir alanda kalmıştır.
Üçüncü olarak ölüm orijini ve travma bölgesi tespitinden bahsedeceğim. Dış hasarı, yaralanmaları olan bir ceset, böcekleri daha fazla çekmektedir. Böcekler normalde vücudun doğal açıklıklarını (kulak, burun, genital bölge, anüs) tercih ederler ancak bunlardan farklı bir bölgede daha çok görülüyorlarsa, o bölgede bir yara olması muhtemeldir.
Son yıllarda ilaç/uyuşturucu maddelere bağlı ölümler artmıştır. Bu ölümlerde genellikle şahısların öldüğü uzun bir süre bilinmez ve bulunduklarında ise ceset fazlaca çürümüş halde olur, toksikolojik analiz için uygun doku bulunamayabilir. Bu noktada böceklerin bir başka kullanım alanı olarak toksikolojik analizi ele alacağız.
Böceklerin larva, pupa ve erişkinlerinden, erişkinlerin fekal materyalinden (dışkı) ekstraksiyon yöntemleriyle toksik maddelere ulaşılabilmektedir. Aşırı doz kullanımlarında; toksik maddenin etkisi, dozu ve çeşidine bağlı olarak böceklerin yaşam döngüsü etkilenmektedir. Gelişimleri yavaşlayabileceği gibi hızlana da bilmektedir. Bu durumda ölüm zamanı tayini yapılırken toksik bir maddenin etkisine dikkat edilmelidir.
DNA analizleri kimliklendirme için en etkili yöntemlerden biridir. Fakat toplu katliamlarda ya da kitlesel felaketlerde beden üzerinden örnek alınması zor olabilmektedir. Bu durumda da yine böceklere başvurabiliriz. Yapılan çalışmalarda çeşitli böceklerin bağırsak içeriğinden DNA izole edilebilmiştir.
Son olarak ise çocuk ve yaşlı istismar/ihmal durumlarında böcek kullanımından bahsedeceğim. Bebek bezi değiştirilmeyen bebekler, tuvaletini tutamayan yaşlılar yeterli hijyen sağlanmadığında ya da yatalak hastalardaki yatak yaraları böcekler için çekici bir ortam oluşturulmuş olunur. Böceklerin analiz edilmesiyle istismar/ihmal tespit edilebilir ya da ölüme bir istismar/ihmal durumunun sebep olup olmadığı tespit edilebilmektedir.
Yukarıda ele alındığı üzere böcekler adli bilim araştırmalarında birçok alanda kullanılmakta ve oldukça önemli bir rol oynamaktadır.
Alara ÇİFCİ
Adli Bilimci